نورپردازی آثار باستانی

هماهنگي و انسجام نورپردازي با معماري مي تواند مکمل هويت يک بنا و ارتقاي شخصيت ويژه آن باشد. در اين ميان، آثار باستانی و ابنیه تاریخی با سابقه تاریخی و تمدن چند هزار ساله ای که دارند از ارزش و اهميت ملي برخوردارند و اهمیت نورپردازی این اماکن، بسیار مهم است.

یکی از عوامل مهم در معماری، استفاده از نورپردازي و طراحي درست و اصولی آن است که می تواند در ایجاد و القای حس زیبایی شناسی به بیننده، نقش موثری داشته باشد. هماهنگي و انسجام نورپردازي با معماري مي تواند مکمل هويت يک بنا و ارتقاي شخصيت ويژه آن باشد. در اين ميان، آثار باستانی و ابنیه تاریخی با سابقه تاریخی و تمدن چند هزار ساله ای که دارند از ارزش و اهميت ملي برخوردارند و اهمیت نورپردازی این اماکن، بسیار مهم است.

اهمیت نورپردازی آثار باستانی به این دلیل است که با کمک آن می توان جزئیات و ویژگی های مهم این ساختمان ها و اماکن را افزایش داده و همه ی قابلیت های آن را به بیننده نمایش داد و چه بسا نکات بدیع و تازه‎ای را عرضه نمود.  با توجه به این موضوع، می توان گفت که نورپردازی آثار باستانی دارای ویژگی های خاصی بوده و نور استفاده شده در آن باید قابل انعطاف و تنوع رنگی باشد.

نورپردازی آثار باستانی

برای آنکه نورپردازی آثار باستانی به صورت کامل انجام شود، تجهیزات نورپردازی را در نزدیکترین نقطه به بنا نصب می کنند تا سطح دیوارها و بخش های مختلف آن را به طور کامل پوشش دهد. به این شیوه، شکل و ابعاد بنا و نماهای آن به خوبی نمایان خواهد شد و مزیت مهم آن، عدم پخش نور در پیاده رو و معابر و جلوگیری از آلودگی نوری می باشد.  

نورپردازی و طراحی روشنایی بناهای کوچک تر، کار دشوار تری است و در این حالت، باید نور را به گونه ای به سمت  بنا هدایت نمود تا مزاحمتی برای فضای اطراف ایجاد نکند.

میزان تابش عمودی نوری که باید به سمت بنای مورد نظر تابیده شود بستگی به عوامل متعددی همچون مکان مورد نظر، جنس مصالح به کار رفته و میزان روشنایی و تاریکی محیط دارد. به طور کلی،  مقدار متوسط تابش عمودی  از صفر تا سی لوکس می باشد.

اهمیت نورپردازی آثار باستانی

همانطور که بیان شد، هدف از نورپردازی، نمایش ساختمان و بنا و جزئیات دقیق آن، به خصوص در هنگام شب است و علاوه بر این موضوع مهم، نورپردازی می تواند امنیت این بناها را تضمین کند، به این دلیل که، یک بنای تاریخی اگر به خوبی نورپردازی شود، حتی در هنگام تاریکی نیز تمامی رفت و آمدها و حضور افراد و حرکاتشان قابل مشاهده و کنترل است. از این رو با اقدام به نورپردازی حرفه ای و صحیح آثار باستانی می توان امنیت آن را تامین و حفظ نمود.

قابل ذکر است که این موضوع از دیدگاه اقتصاد گردشگری بسیار مهم بوده و حائز اهمیت فراوانی است، چرا که این عمل، باعث ایجاد جذابیت ‎های زیادی از نظر علمی و فرهنگی خواهد شد. در حقیقت با انجام آن، علاوه بر لزوم توجه به وجوه فنی مربوط به حفاظت آثار تاریخی و ایجاد امنیت و ایمنی بیشتر، جلوه‎های بصری زیباتری در جهت معرفی ارزشهای هنری و معماری و جلب گردشگران فراهم می گردد.

اگر نورپردازی آثار تاریخی را به‎ عنوان یک ارزش افزوده تلقی کنیم، به این نتیجه می رسیم که همیشه لزومی بر تکرار نور یکنواخت، فراگیر و طبیعی روز وجود ندارد و برای رسیدن به نتیجه مطلوب از این عمل، میتوان دو بخش نورپردازی بیرونی و نورپردازی داخلی را اجرا نمود که بخش بیرونی مربوط به شب و یا مکان های بسیار تاریک و نورپردازی داخلی، مربوط به روز می باشد. بنابراین با کمیت و کیفیت نور می‎ توان احساسات متناسبی را برانگیخت.

نکته دیگری که باید در طراحی نورپردازی آثار باستانی مورد توجه قرار داد، موضوع رنگ و منابع نوری است. در مواقعی که رنگ ها نقش بسیار مهمی  در آن بنا بر عهده دارند، باید نورهای با کیفیت و مایل به سفید را انتخاب نمود و هنگامی  که رنگ ها عنصر با اهمیتی در بنای تاریخی مورد نظر محسوب نمی شوند، می توان از نورهای تک رنگ و متناسب با فضا استفاده نمود.

 در کشور ما، معمولا بناهای تاریخی  دارای ماهیت مذهبی هستند که بهتر است برای نورپردازی آن، از رنگ های سفید، آبی، کهربایی، نارنجی، زرد و سبز استفاده شود و در جانمایی منابع نور و استفاده از رنگ ها باید این مهم را در نظر داشت که نورها و رنگ های به کار گرفته شده، به هیچ عنوان موجب ایجاد حس آشفتگی و تداخل و تضاد نشود. به عنوان مثال، در نورپردازی کاشی کاری هایی با رنگ های جذاب  و چشم نواز، نباید از نور تک رنگ استفاده کرد زیرا، موجب پنهان کردن هارمونی رنگ ها و تضاد بین آنها می شود. اگر فقط نور آبی به آن تابانده شود، تمامی رنگ های موجود در آن کاشی، ماهیت خود را در برابر تابش نور آبی از دست خواهند داد و رنگ قرمز آن اصلا به چشم نمی آید و از زیبایی آن کاسته می شود.  

چه نوع نورپردازی مورد نیاز است؟

برای انجام درست و اصولی نورپردازی آثار باستانی باید محصولاتی را انتخاب نمود و به کار گرفت که از انعطاف پذیری و تنوع رنگی بالایی برخوردار بوده و همچنین از نظر مصرف انرژی نیز بهینه باشند. به همین دلیل، بهترین گزینه انتخابی چراغ ها و پنل های ای ای دی هستند. برای نورپردازی نمای بیرونی باید از محصولاتی استفاده کرد که در برابر باد و باران و گرد و غبار مقاوم بوده و نور روشن و شفافی را پخش نمایند.

در بسیاری از موارد، برای نورپردازی بناهای تاریخی از پروژکتور استفاده می ‌شود و بهتر است که هر یک از پروژکتورهای انتخاب شده، دارای درجه حفاظتی  بالایی باشند تا بتوانند در طول مدت زمان نوردهی مورد انتظار، عملکرد مطلوبی از خود نشان دهند و در عین حال، نور یکنواختی را از خود ساطع کنند و در برابر عوامل بیرونی، مقاومت و دوام خوبی داشته باشند.

برای نمایش رنگ طبیعی بناهای تاریخی به هنگام شب، بهترین و تنها راه ممکن استفاده از رنگ سفید است و در برخی  بخش ‌ها و برای نمایش جزئیات بنا، از نورپردازی تاکیدی استفاده می ‌شود. در زمان هایی که نیاز به استفاده از رنگ ‌های مختلف می باشد، باز هم بهترین گزینه ممکن، استفاده از منابع ال ای دی است. در واقع اثر رنگ‌ های اشباع شده در انواع مختلف منابع ال ای دی بسیار بهتر از لامپ‌ های متال هالید با فیلترهای رنگی است.

در نهایت باید بر این موضوع تاکید ویژه ای داشته باشیم که طراحی روشنایی و نورپردازی آثار و ابنیه تاریخی، صرفا جنبه تزیینی ندارد، بلکه روش مناسبی برای ایجاد لذت بصری بینندگان و گردشگران، تامین امنیت و آسودگی در آن محیط محسوب می شود.